WANDA – mądra i piękna córka Kraka. Po jego śmierci objęła panowanie nad Krakowem. Gdy o jej rękę starał się niemiecki książę Rydygier (Rytygier), odmówiła jego posłom zgody na zamążpójście. Znieważony Rydygier najechał miasto, które szczęśliwie odparło atak najeźdźców. Wanda mimo tego uznała, że po zwycięstwie bogom należy się ofiara dziękczynna, więc rzuciła się do Wisły.

Ku czci dzielnej królowej poddani usypali poświęcony jej kopiec.

Postać najprawdopodobniej wymyślona przez Wincentego Kadłubka, według którego to niemiecki książę popełnił samobójstwo, a Wanda rządziła grodem Kraka długo i szczęśliwie, pozostając do śmierci dziewicą. Powszechnie znaną wersję, z tragicznym finałem, stworzył Jan Długosz.

Za grobowiec Wandy uchodzi kopiec znajdujący się dziś na terenie Nowej Huty, niedaleko wejścia do kombinatu. Jej imię nosi także: osiedle, dom handlowy, stadion sportowy i most. Dzień jej imienin (23 czerwca) jest jednocześnie dniem rozpoczęcia budowy Nowej Huty.

Motyw Wandy był często wykorzystywany politycznie jako dowód, że w Polsce może panować kobieta.